Upływająca w tym roku 120 rocznica urodzin Jana Skali dała asumpt do zorganizowania 26 maja 2009 r. w Instytucie Historii Uniwersytetu Opolskiego międzynarodowej konferencji naukowej, poświęconej biografii tego wielkiego Serbołużyczanina. Dlaczego właśnie w Opolu? Z przynajmniej trzech powodów: Po pierwsze, od 1925 r. ściśle współpracował ze Związkiem Polaków w Niemczech, walcząc o prawa nie tylko swych rodaków, ale także zamieszkujących w granicach ówczesnych Niemiec Polaków. Po drugie, na Opolszczyźnie spędził ostatnie miesiące życia i tutaj znalazł miejsce ostatecznego spoczynku.
Po trzecie, to właśnie związany z opolską uczelnią naukowiec, prof. Leszek Kuberski był autorem jego biografii. O tym wszystkim przypomniała, otwierając konferencję, prof. Anna Pobóg – Lenartowicz. Ze strony serbołużyckiej uczestników powitała wiceprzewodnicząca Domowiny Zala Cyžowa, a w imieniu Marszałka Województwa Opolskiego Józefa Sebesty, dyrektor Departamentu Kultury, Sportu i Turystyki w Urzędzie Marszałkowskim Województwa Opolskiego, Janusz Wójcik.
Konferencję rozpoczęło wystąpienie prof. dr hab. Sławomir Nicieji, jednego z twórców i trzykrotnego rektora opolskiego uniwersytetu, który w przyczynku Leszek Kuberski, biograf Jana Skali przedstawił poszczególne etapy pracy nad biografią Jana Skali, której był promotorem. Kolejny referat dotyczył już konkretnych aspektów życiorysu serbołużyckiego publicysty. Jego wnuk Dr. phil. habil Peter Kroh w referacie: Die sorbische Frage und Jan Skalas Antworten skoncentrował się na kilku zagadnieniach, definiujących poglądy Skali odnośnie kwestii serbołużyckiej – m.in. jego udziale w tworzeniu ruchu „sokolego”, poglądach przedstawionych. w broszurze Wo serbskich prašenjach, obronie Łużyckiego Seminarium w Pradze, walce o prawa swego ludu na łamach „Kulturwehr” i walce z nazizmem. Tekst prof. Prof. Dietricha Scholze-Šołty: Śmierć na Dolnym Śląsku. Tragizm serbołużyckiego pisarza Jana Skali (1889-1945) dał z kolei syntetyczny przegląd aktywności życiowej Skali, jako publicysty, dziennikarza, ale również poety i prozaika. Pierwszą cześć obrad, prowadzoną przez dr Małgorzatę Świder, zamknął referat: „Stary Šymko” Jana Skali – arcydzieło serbołużyckiej nowelistyki czy utwór na poły grafomański? dr Tomasza Derlatki z Uniwersytetu w Lipsku, w którym autor poddał krytycznej analizie wartość literacką tego utworu. Co ciekawe, pomimo, że większość uczestników stanowili historycy i studenci historii, to właśnie to wystąpienie wzbudziło najżywszą dyskusję.
Drugą cześć obrad rozpoczął prof. dr hab. Marek Masnyk, jeden z najwybitniejszych znawców dziejów ruchu polskiego w międzywojennych Niemczech, przedstawiając tło publicystycznej i politycznej działalności Skali w latach dwudziestych i trzydziestych, które stanowiło, zawiązane pod polskim patronatem, porozumienie żyjących w Niemczech Polaków, Serbołużyczan, Fryzów, Duńczyków i Litwinów. W referacie: Platforma wyborcza Związku Mniejszości Narodowych w republice weimarskiej przedstawił kulisy powstania oraz aktywność wyborczą Związku Mniejszości Narodowych w Niemczech, z ramienia, którego Skala stawał w wyborcze szranki i którego organem teoretycznym kierował. Skala. Poza Polakami szczególne stosunki łączyły Skalę z Czechami i narodami byłej Jugosławii. Tej problematyce poświęcone zostały dwa kolejne referaty. W pierwszym z nich, zatytułowanym: Jan Skala a Czechy. Przyczynek do biografii, znany czeski historyk, prof. Dan Gawrecki dał całościowy obraz kontaktów tego wielkiego njebjelčianina ze środowiskiem czeskim. Problematyka związków Skali z przedstawicielami Słowian Południowych była tematem referatu: Kontakty Jana Skali ze Słowianami Południowymi. Z kolei dr Edmund Pjech autor referatu: Publicistiska dźĕławosć Jana Skali z ćežišćom nowiny „Serbski dźenik” a časopis „Kulturwehr”, zajął się dziennikarską sferą działalności Skali, koncentrując się na jego publicystyce zamieszczanej w kierowanych przez niego czasopismach: "Serbski dźenik" i "Kulturwehr" Dwa ostatnie referaty - Jan Morawiaka: Namysłowski okres życia Jana Skali i Magdaleny Pizarskiej-Przysiężnej: Ochrona dziedzictwa kulturowego – pamięć o Janie Skali omawiały ostatni okres życia Skali oraz okoliczności jego tragicznej śmierci.. Opolska konferencja była widocznym znakiem pamięci o wielkim Serbołużyczaninie. W sferze naukowej przyniosła nadspodziewanie interesujący plon, w postaci referatów podsumowujących dotychczasowy stan badań, ale także dających nowe spojrzenie na szereg aspektów. Zarysowana w referacie Petera Kroha propozycja problemowej biografii, krytyczna analiza dokonań prozatorskich, dokonana przez Tomasza Derlatkę, pierwsza synteza związków Skali z Czechami pióra Dana Gawreckiego, to tylko niektóre spośród nich.
Konferencja odbiła się sporym echem w mediach. Na Łużycach informowano już o przygotowaniach do niej: SN/AW Z konferencu a swjatočnosću, We wojewódstwje Opole wspominaja Jany Skale, „Serbske Nowiny” 22.05.2009. Nie zabrakło również informacji o jej przebiegu: SN/AW Wulki zajim za skutk Jana Skale, „Serbske Nowiny” 26.05.2009; G. W. W Pólskej budu cesćiś Jana Skalu, „Nowy Casnik” 02.06.2009. W dniu 26 maja 2009 r. w programie informacyjnym TVP3 Opole „Kurier Opolski” znalazł się materiał informacyjny autorstwa red. Krzysztofa Baranowskiego Jan Skala. Pamiętamy
