Artykuł o Serbołużyczanach w najnowszym numerze kwartalnika Myśl.pl
Justyna Michniuk Przedstawiony tekst sygnalizuje problem zatracania języka i tożsamości Serbów Łużyckich wskutek wydobycia na masową skalę węgla brunatnego, a także opowiada o inicjatywie muzeum i archiwum wiosek, które zniknęły, a która została podjęta na Łużycach w celu dokumentacji tych wydarzeń. Wysiedlenia całych wiosek, wiążące się z porzuceniem nie tylko domu jako budynku, ale i małej ojczyzny, a także napływ dużej ilości siły roboczej niemieckiego pochodzenia i przesiedlenia ludzi ze wsi do miast, doprowadziły w wielu przypadkach do zaniku znajomości języka serbołużyckiego, a także do upadku tradycji kultywowanych od wieków w serbskich rodzinach. Nowe warunki życia, jakie stworzyło miasto, często były bardziej komfortowe niż domy na wsi. Jednak tęsknota za utraconą ojczyzną pozostała. Górne Łużyce to tradycyjny region energetyczny. W przeszłości „czarnym złotem” Łużyc był przede wszystkim węgiel brunatny, dziś zastąpiły go i odmieniły oblicze Górnych Łużyc nowe źródła pozyskiwania energii, jak np. woda, wiatr, biomasa i słońce. W chwili obecnej Górne Łużyce dają dobry przykład rozwoju czystej energii: w ośrodku przemysłowym Schwarze Pumpe powstaje pilotażowy obiekt elektrowni na węgiel brunatny o niskiej emisji dwutlenku węgla, w Bischofswerdzie i Großröhrsdorfie produkowane są ogniwa słoneczne i cienkowarstwowe moduły fotowoltaiczne. Jednak to tylko jedna strona medalu. Aby zrozumieć i prześledzić cały skomplikowany proces industrializacji Łużyc i jego konsekwencje dla ludności serbołużyckiej ten obszar zamieszkującej, należy wziąć pod uwagę kilka dodatkowych czynników, jak np. zniszczenie naturalnych siedlisk ludności serbskiej a tym samym ich kultury, języka i zwyczajów.
Akcja "Mužakow" – próba utworzenia po polskiej stronie Nysy Łużyckiej gminy serbołużyckiej
Kwestia ewentualnej obecności ludności serbołużyckiej na prawym brzegu Nysy Łużyckiej była już przedmiotem rozważań najwybitniejszych polskich sorabistów, Ewy Siatkowskiej1 i Tadeusza Lewaszkiewicza2. Gwoli uzupełnienia ich wywodów dodajmy, że w 1880 r. Arnošt Muka podawał, że na 22 wsie po tzw. "serbskeje stronje" okręgu żarskiego 17 było już zupełnie zniemczonych, 1 – Jemjelicę zamieszkiwali w połowie Serbołużyczanie i Niemcy, zaś Husoka, Dubrawa, Žěwink i Kromola pozostawały serbołużyckie. Łącznie powiat żarski miało zamieszkiwać 2086 Serbołużyczan w tym 866 we wspomnianych powyżej wsiach, zaś 1220 w pozostałych miejscowościach3. Z kolei według danych urzędowych zebranych w trakcie spisu ludności w 1890 r. język łużycki, jako ojczysty podały tam 622 osoby, a 235 łużycki i niemiecki4.
Wykład o Serbołużyczanach w Warszawie
Stowarzyszenie na Rzecz Tradycji i Kultury Niklotzaprasza na prelekcję: mgr Jakub Sokół Życie polityczne i społeczne Łużyczan po zjednoczeniu Niemiec Spotkanie odbędzie się w klubie Metal Caveul. Jana Olbrachta 46 (W-wa Wola)dn. 15 XII o godz.17.30. Dojazd autobusami: 129, 154, 155, 159, 522 Przystanek "Redutowa".
Jurij Koch - twórca współczesnej dramaturgii dolnołużyckiej
Tworzący w górno i dolnołużyckim oraz w niemieckim prozaik, poeta, dramaturg, dziennikarz i radiowiec Jurij Koch to jeden z najwybitniejszych i najbardziej znanych łużyckich twórców. Górnołużyczanin z urodzenia, Dolnołużyczanin z wyboru. Urodzony 1936 r. w Hórkach pod Chróścicami prozaik, poeta, dramaturg, dziennikarz i radiowiec. W latach 1942 – 1947 uczęszczał do szkoły ludowej, następnie przez trzy lata był uczniem serbołużyckiego gimnazjum w czeskim Varnsdorfie, a potem serbołużyckich szkół średnich w Budziszynie i Chociebużu, gdzie w 1954 r. złożył egzamin maturalny. Absolwent Wydziału Dziennikarstwa Uniwersytetu Lipskiego. W 1965 r. dodatkowo ukończył podyplomowe studia w Wyższej Szkole Teatralnej w Lipsku. Redaktor czasopism „Chorhoj měra” i „Nowego Casnika” oraz dolnołużyckiej redakcji radiowej. Od 1976 wolny twórca. Trzykrotnie (1964, 1969, 1973) wyróżniony Nagrodą Literacką Domowiny, dwukrotny laureat Nagrody im. Jakuba – Barta Ćišinskiego (1968, 1974), Nagrody im Carla Blechena miasta Chociebuża (1983) oraz Literackiej Nagrody Nadrenii – Westfalii (1992).
Konwersatorium "Mniejszości językowe i etniczne"
Towarzystwo Polsko-SerbołużyckieiFundacja Slawistyczna Zapraszają na spotkanie w ramach Konwersatorium "Mniejszości językowe i etniczne" dr Ewa Golachowska wygłosi referat Funkcjonowanie polszczyzny w środowisku młodzieży z rodzin katolickich na Białorusi Spotkanie odbędzie się w czwartek, 19.01.2012 r., o godzinie 17.00w sali 146a (dawniej 304) Pałacu StaszicaWarszawa, ul Nowy Świat 72
Konwersatorium "Mniejszości językowe i etniczne"
Towarzystwo Polsko-SerbołużyckieiFundacja Slawistyczna Zapraszają na spotkanie w ramach Konwersatorium "Mniejszości językowe i etniczne" dr Nicole Dołowy-Rybińska Przedstawi relację z pobytu na Łużycach w listopadzie br., na temat: Z aktualnych na Łużycach dyskusji o historii i współczesności, w tymo kontrowersyjnej książce Tima Meškanka, Kultura w Słužbje totalitarneho režima, Budyšin 2011, LND Domowina Spotkanie odbędzie się w czwartek, 8.12.2011 r., o godzinie 17.00w sali 304 Pałacu StaszicaWarszawa, ul Nowy Świat 72
Spotkanie z Róžą Domašcyną i Měrćinem Weclichem
W czwartek 1 grudnia 20011 r. o godz. 18.00 w Muzeum Śląska Opolskiego odbędzie się spotkanie z artystami serbołużyckimi: Róžą Domašcyną i Měrćinem Weclichem. Róža Domašcyna - określana mianem „największego obok Kito Lorenca zjawiska powojennej liryki serbołużyckiej” to autorka pisząca zarówno w języku górnołużyckim: Wróco ja doprědka su (Znów idę naprzód), 1990; Pře wšě płoty (przez wszystkie płoty) 1994; Pobate, bobate, 1999; My na AGRA, 2004; Prjedy hač woteńdźeš, 2011 jak i niemieckim: Zaunguncer (Patrzący zza płotu) 1991; Zwischen gangbein und springbein (Między spacerowaniem a skakaniem) 1995; Selbstredend, selbzweit, selbdritt, 1998. Wyróżniająca cechą jej poezji jest nakierowanie na język – zdaniem Tomasza Derlatki jest to wręcz poezja lingwistyczna, pełna karkołomnych gier językowych, archaizmów, neologizmów itp. Jej poezja to również niezwykle interesująca próba stworzenia „trzeciego języka”, będącego kontaminacją górnołużyckiego i niemieckiego. Jest to zarówno poszukiwanie przez poetkę nowej formy artystycznego wyrazu, jak i próba rewitalizacji zagrożonego języka ojczystego.
Sympozjum naukowe: Czasopiśmiennictwo sorabistyczne na Łużycach i poza nimi. W 10 – lecie powstania "Pro Lusatii Opolskich Studiów Łużycoznawczych"
Sympozjum naukowe:Czasopiśmiennictwo sorabistyczne na Łużycach i poza nimi. W 10 – lecie powstania "Pro Lusatii Opolskich Studiów Łużycoznawczych"15.XI. 2011 godz. 11.00Instytut Historii U.O. Opole, Strzelców Bytomskich 2, sala im. Leszka Kuberskiego Program:11.00 – 11.20 – otwarcie sympozjum11.20 – dr. Edmund Pjech (Serbski institut Budyšin), Serbske wědomostne časopisy11.40 - Juniorprof. dr. Tomasz Derlatka (Institut za sorabistiku lipšćanskeje uniwersity) O czasopiśmienniczych inicjatywach lipskiego Instytutu Sorabistycznego12.00 - mgr Jakub Sokół (Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego) Walka w obronie języka na łamach współczesnej prasy serbołużyckiej12.20 - Przerwa12.40 - doc. PhDr. Petr Kaleta Ph.D. (Katedra středoevropských studií Filozofická fakulta Univerzity Karlovy FF UK Praha) Jiří Mudra i czeske czasopisma sorabistyczne13.00 - mgr Dalibor Sokolović (Univerzitet u Beogradu - Filološki fakultet) „Srbska Lužica” - efemeryda czasopiśmiennictwa sorabistycznego na Bałkanach13.20 - mgr Bożena Itoya, (Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk) „Zeszyty Łużyckie" - od sorabofilstwa do sorabistyki13.40 - dr Piotr Pałys (Stowarzyszenie Polsko – Serbołużyckie Pro Lusatia) „Opolskie Studia Łużycoznawcze” – pierwsza dekada14.00 - Dyskusja14.30 – zamknięcie sympozjum Sympozjum naukowe: Czasopiśmiennictwo sorabistyczne na Łużycach i poza nimi. W 10 – lecie powstania „Pro Lusatii Opolskich Studiów Łużycoznawczych” 15.XI. 2011 godz. 11.00 Instytut Historii U.O. Opole, Strzelców Bytomskich 2, sala im. Leszka Kuberskiego Program: 11.00 – 11.20 – otwarcie sympozjum 11.20 – dr. Edmund Pjech (Serbski institut Budyšin), Serbske wědomostne časopisy 11.40 - Juniorprof. dr. Tomasz Derlatka (Institut za sorabistiku lipšćanskeje uniwersity) O czasopiśmienniczych inicjatywach lipskiego Instytutu Sorabistycznego 12.00 - mgr Jakub Sokół (Instytut Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Jagiellońskiego) Walka w obronie języka na łamach współczesnej prasy serbołużyckiej 12.20 - Przerwa 12.40 - doc. PhDr. Petr Kaleta Ph.D. (Katedra středoevropských studií Filozofická fakulta Univerzity Karlovy FF UK Praha) Jiří Mudra i czeske czasopisma sorabistyczne 13.00 - mgr Dalibor Sokolović (Univerzitet u Beogradu - Filološki fakultet) „Srbska Lužica” - efemeryda czasopiśmiennictwa sorabistycznego na Bałkanach 13.20 - mgr Bożena Itoya, (Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk) „Zeszyty Łużyckie" - od sorabofilstwa do sorabistyki 13.40 - dr Piotr Pałys (Stowarzyszenie Polsko – Serbołużyckie Pro Lusatia) „Opolskie Studia Łużycoznawcze” – pierwsza dekada 14.00 - Dyskusja 14.30 – zamknięcie sympozjum
